Honden die slachtoffers van huiselijk geweld helpen

Therapie met honden. Dit soort initiatieven zijn hard nodig voor slachtoffers van huiselijk geweld in Spanje. Dit jaar werden al 45 vrouwen door hun (ex-)partner vermoord.

Je kunt dit artikel ook lezen op de site van OneWorld

9 juni 2015 was het keerpunt. Op die dag, of eigenlijk in de nacht die eraan voorafging, werd Estrella door haar ex in een kamer geduwd en hard bij haar keel gegrepen. Achttien jaar lang was de veertigjarige Spaanse door hem gekleineerd en mishandeld, maar nadat ze die zomernacht aan de dood was ontsnapt en de striemen en verwondingen bij daglicht in haar nek zag staan, was de maat vol. Ze deed aangifte bij de politie en vroeg een scheiding aan. Maar daarmee was de ellende niet voorbij.

“Ik durfde het huis niet meer uit. Hij had een contactverbod, maar ik zag hem steeds voorbij lopen, heel intimiderend. Als ik ergens naartoe moest, kwam mijn vader me ophalen en bracht hij me weer thuis. Vorig jaar rond deze tijd vertelde een vriendin me over een training met waakhonden voor slachtoffers van huiselijk geweld. Balto heeft mijn leven gered.”

Balto is de driejarige Duitse herder die sinds dit jaar bij Estrella woont. Ze noemt hem haar zielsverwant. “Hij weet precies wanneer ik me niet goed voel. En dankzij hem kom ik weer buiten, want hij moet minstens drie keer per dag worden uitgelaten.” Elke week rijdt Estrella met Balto vanuit haar woonplaats naar Murcia, ruim 140 kilometer verderop. Daar ligt de basis voor Proyecto Escan, een project voor slachtoffers van huiselijk geweld in Spanje. Het idee: de vrouwen trainen een waakhond – meestal een Duitse of Mechelse herder – en krijgen ondertussen psychologische hulp. Tijdens het traject leren ze voor zichzelf opkomen en werken ze gelijktijdig aan de verwerking van de vaak jarenlange mishandelingen, door gesprekken met de psycholoog en lotgenoten. Thuis zorgt de hond ervoor dat de vrouwen zich veilig voelen en weer buiten de deur komen.

Estrella is één van de acht vrouwen die momenteel de training volgen. Initiatieven als Escan zijn hard nodig in Spanje: de teller van het aantal vrouwen dat in 2018 door hun (ex-)partner om het leven werd gebracht, staat op het moment van schrijven op 45. Sinds 2003, het jaar dat er voor het eerst officiële cijfers werden bijgehouden, kwamen er in Spanje 973 vrouwen om door toedoen van hun huidige of voormalige partner. In de afgelopen vijf jaar werden er bovendien 27 kinderen gedood door de (ex-)partner van hun moeder.

Met haar ex kreeg Estrella een zoon, die nu zeven jaar is. De rechter bepaalde dat de jongen in het weekend naar zijn vader gaat. Dat zijn moeilijke dagen voor Estrella: “Een man die zijn vrouw mishandelt, kan nooit een goede vader zijn. Vroeg of laat komt het monster eruit. Hij koopt cadeautjes om hem te paaien, maar ondertussen gaat mijn kind wel elke week naar de psycholoog omdat hij zich niet veilig voelt.”

Een voorwaarde om aan de hondentraining deel te kunnen nemen, is dat de vrouw aangifte heeft gedaan tegen de man die haar intimideerde of mishandelde én dat de dader een contactverbod kreeg opgelegd. Dat is meteen de zwakke schakel van het project. Veel slachtoffers dóen namelijk geen aangifte. Omdat ze zich schamen voor wat er gebeurd is, omdat ze bang zijn voor de reactie van de dader of omdat ze zichzelf niet als slachtoffer beschouwen.

“Het sluipt er langzaam in. Het begon met opmerkingen als ‘je kont is te dik in die broek’ of ‘je borsten komen niet mooi uit in dat shirt’. Hij zorgt gewoon goed voor me, dacht ik toen nog. Uiteindelijk liep ik rond in een aardappelzak en geloofde ik nog dat het mooi was ook. Veel mensen reageren verbaasd als ik vertel wat me is overkomen. Ik geef sportlessen en neem daar de leiding over mijn klassen, maar thuis was ik helemaal niemand. Op een gegeven moment wist ik niet eens meer hoe de vaatwasser werkte als hij me niet eerst had toegeschreeuwd dat ik ‘m moest aanzetten. Ik was meer dood dan levend.”

Van de 45 vrouwen die dit jaar in Spanje werden vermoord, hadden er dertien aangifte gedaan bij de politie. Tien vrouwen hadden aangegeven bang te zijn dat hen iets zou overkomen als er geen maatregelen zouden worden getroffen.

Toch is Enrique Cruz, coördinator van het project, voorzichtig positief over de ontwikkelingen in Spanje. “Het lijkt misschien alsof geweld tegen vrouwen toeneemt, maar dat is niet per se zo. Het thema is zichtbaarder dan voorheen en komt gelukkig steeds meer uit de taboesfeer. Autoriteiten weten beter wat er zich achter de voordeur afspeelt en vrouwen weten waar ze terechtkunnen als ze worden mishandeld.” Om het nummer van de hulplijn voor huiselijk geweld kun je als vrouw in Spanje in ieder geval niet heen: 016 staat op de toiletdeuren van bars en restaurants, is te zien in de supermarkt en staat onder nieuwsitems op televisie.

Ook de Spaanse staat maakt stappen in de goede richting. Sinds afgelopen zomer beschikt de regering weer over een ministerie voor Gelijkheid. Tijdens de economische crisis en onder regering van de conservatieve premier Mariano Rajoy werd het ministerie afgeschaft, maar toen Rajoys politieke tegenhanger Pedro Sánchez in juni het stokje van zijn voorganger overnam, stelde hij vicepremier en minister Carmen Calvo aan om toe te zien op een gelijkwaardigere behandeling van man en vrouw.

Nog een zet waarmee Sánchez een deel van feministisch Spanje achter zich schaarde, was de wetswijziging die vrouwen juridisch sterker moet doen staan: als er géén expliciete goedkeuring is gegeven voor seks, is er sprake van verkrachting. “Nee is nee, maar geen ja is óók nee”, zo lichtte de nieuwe minister van Gelijkheid toe. Vooralsnog schrijft het Spaanse wetboek voor dat er alleen sprake is van verkrachting als er dwang of geweld bij komt kijken.

De wetswijziging volgde op de zaak ‘La Manada’, die het publieke debat in Spanje maandenlang beheerste. Een groep van vijf mannen, die zichzelf La Manada (De Roedel) noemt, verkrachtte tijdens de feesten in Pamplona in 2016 een achttienjarige vrouw. Het vijftal werd door de Spaanse rechter veroordeeld wegens seksueel misbruik en níet voor verkrachting, omdat er geen geweld zou zijn gebruikt. De aanklager had 22 jaar cel geëist, maar de rechter legde negen jaar op. Als reactie op die uitspraak gingen in heel Spanje vrouwen massaal de straat op.

Ook op 8 maart (Internationale Vrouwendag) en 25 november (Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen) zijn de straten van Spaanse steden steevast gevuld met honderdduizenden in het paars geklede demonstranten. “Puur populisme”, vindt Estrella. “De meeste mensen die thuis mishandeld worden – en vergis je niet, dat zijn niet alleen vrouwen, maar óók mannen – gaan echt niet de straat op om de protesteren. Die zitten thuis, vaak geïsoleerd van de buitenwereld en veel te bang om ooit bij hun partner weg te gaan.”

Sinds Balto bij Estrella woont, heeft ze na jaren haar hobby hardlopen weer opgepakt. “Ik lijn Balto aan en dan gaan we samen een stuk rennen, zo lekker! Die levenslust heb ik jaren niet gevoeld. En sinds mijn zoontje zijn vader heeft verteld dat ‘mama nu een politiehond heeft’, heb ik mijn ex niet meer voorbij zien lopen.”